زهدی
روایت زیستی
نخل خرما درختی از تیرهی نخلهاست که به دلیل داشتن میوههای خوراکیِ شیرین کاشته میشود. طول عمر این درخت تقریباً ۱۵۰ سال است و یکی از گیاهان بومی کشورمان است. نخل از درختانی است که در برابر بیآبی مقاومت بسیاری دارد و باران زمستانی برای بقای این درخت و ثمردهی آن کافی است؛ بنابراین ساکنان سرزمینهای گرمسیری ایران از روزگاران دور، به کاشت نخل و ایجاد نخلستان پرداختهاند.
کاشت این درخت از نظر اقتصادی مهم است چون نخلها غذا، سرپناه، پوشاک، الوار، سوخت، مصالح ساختمانی، الیاف، نشاسته، روغن، موم و نوشیدنی را برای جمعیت محلی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری فراهم میکنند. میوهی درخت نخل، خرما است که بسیار مقوّی و پرانرژی و بادوام است. ممکن است بیش از ۱۰۰۰ خرما روی یک خوشه با وزن ۸ کیلوگرم یا بیشتر رشد کند. درخت نخل به روش گردهافشانی بارور می شود.
یکی از این انواع خرما قصب یا زاهدی است. این خرما در بخشهای مختلف کشور کشت میشود. در استان اصفهان، تنها در شهرستان خور و بیابانک خرما تولید میشود که خرمای زاهدی نیز یکی از محصولات باغات آنجاست. رنگ خرمای زاهدیِ رسیده قهوهای روشن یا قهوهای شکلاتی است. قند موجود در خرمای زاهدی از نوع فروکتوز است که نه تنها باعث افزایش قند خون نمیشود بلکه برای کاهش وزن نیز موثر است. این خرما دارای مواد معدنی بالایی همچون منیزیم، آهن، پتاسیم، منگنز، کلسیم است.
روایت فرهنگی
نخل به باور مردمان نواحی خرماخیز، درخت زندگی است و از تولد تا مرگ با انسان همراه است. مطابق سنت مردم خور و بیابانک گهوارهی نوزاد باید از شاخ و برگ نخل ساخته شود. از سوی دیگر در کفن فرد متوفی نیز دو چوب نخل قرار میدهند که روی آنها آیةالکرسی حک شده است. پشت هستهی خرما نیز سورهی توحید نوشته میشود. محل این نوشته را وسط هستهی خرما و روی گیاهک دانهی آن میدانند.
از طرفی آیین قربانی کردن نخل در نواحی جنوب، جنوب غربی و حاشیهی کویر مانند خور و بیابانک و طبس رایج است و طی مراسمی خاص، درست مانند گوسفند قربانی میشود. یعنی آن را با تیغ میزنند و آنچه از این قربانی نصیب شرکتکنندگان می شود، بخش انتهایی نرمِ تنهی درخت خرماست که به آن «دل نخل» میگویند.
منابع
شما نیز میتوانید در این فعالیت مشارکت داشته باشید و روایتهای فرهنگی محلیتان را به صورت عکس، فایل صوتی، متنی یا فیلم ارسال کنید تا در کنار دیگر موارد قرار بگیرد.