باغ شازده‌ی ماهان تصویری عجیب از تضاد خشکی و سرسبزی است. هنگام دیدن بسیاری از باغ‌های ایرانی مانند باغ شازده و حتی شهرهایی مثل یزد در دل کویر این سوال پیش می‌‌آید که چطور و چرا در حاشیه‌ی کویر شهرها و باغ‌هایی ساخته شده‌‌اند؟ درایرانی که در هزاران سال گذشته همواره خشک بوده است مردم چطور کشاورزی و باغ‌داری کرده‌اند؟ در دو سوم مساحت ایران بارندگی سالانه کمتر از سیصد میلی‌متر در سال است و آب‌های سطحی تقریباً وجود ندارند و مهم‌ترین منبع آب برای مردم آب‌های زیرزمینی بوده‌اند که از جمع شدن آب حاصل از بارش‌های فصلی در ارتفاعات کوه‌ها و نفوذ آب‌ها به دل زمین و خاک به‌وجود آمده‌اند. در بسیاری از نواحی ایران طی قرن‌های متمادی راه مرسوم برای انتقال آب، حفر تونلی در دل زمین بوده است که آن را قنات یا کاریز می‌نامیده‌اند. طول این تونل در بعضی نواحی به چند ده کیلومتر هم می‌رسیده است. حفر این تونل کار ساده‌ای نبوده است، باید به دقت محاسبه می‌شده است که چطورتونلی در دل زمین به سوی آب‌های زیرزمینی بکنند که به آن آب‌ها در دل کوه برسد و به بیراهه نرود. از طرفی حاصل حفاری زمین با بیل و کلنگ حجم زیادی خاک بوده است که باید از دل زمین به روی زمین منتقل می‌شده است. برای تقسیم آب قنات بین مردم یک روستا یا شهر به سیستم مدیریتی و اندازه‌گیری پیچیده و دقیقی نیاز بوده است. فن قنات با فرهنگ تعاون و مشارکتی که حول آن شکل گرفته است تمام این جزییات را در دل خود داشته است. تا دهه‌ی چهل هجری شمسی بیش از چهل هزار حلقه قنات در کشور داشته‌ایم که انتقال آب و زندگی مردم را ممکن می‌کرده است و از آن دهه به بعد به‌تدریج استفاده از قنات‌ها کنار گذاشته شده است و حفر قنات جای خود را به حفر چاه عمیق داده است که در طول شصت سال به‌تدریج منابع آب زیرزمینی کشور را مکیده و رو به پایان برده است. سوالی که پیش می‌آید این است که اگر با دانش و فناوری گذشته می‌توانسته‌اند اینطور کم‌آبی را مدیریت کنند پس چرا امروزه ما با وجود علم جدید و فناوری‌های پیشرفته بیش از قبل درگیر مشکل کم‌آبی هستیم؟ اگر با سیستم‌های تعاونی محلی قدیمی آب قنات‌های یک شهر مدیریت می‌شده و بین کشاورزان و اهالی تقسیم می شده است چرا امروزه مشکل کم‌آبی و کشاورزی و خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها را داریم؟

تصویرها: وبگاه یونسکو، کتاب قنات‌های ایران (محمدرضا حائری)، خبرگزاری تسنیم و موج‌.
موسیقی: دوتارنوازی مجید کلابی، مقام‌های موسیقی شمال خراسان.