هوتک را حفظ کنیم یا حذف؟
سیستان و بلوچستان آب‌وهوایی بسیار خشک دارد و با محدودیت منابع آب زیرزمینی مواجه است، تابستانش گاهی دما به پنجاه درجه میرسد و از طرفی شغل اکثر مردمانش کشاورزی و دامداری است، یعنی شغلی که بسیار وابسته به آب است!
از قدیم یکی از راه‌های متداول برای تأمین آب در مناطق خشک، استفاده از آب باران بوده است. در این استان هم که یکی از مناطق خشک و کم‌آب ایران است، استفاده از آب باران و مهار سیلاب‌ها مهمترین منبع تأمین آب است. شرایط اقلیمی خشک و جغرافیای منطقه، از گذشته مردم منطقه را به همزیستی هر چه بیشتر با طبیعت واداشته است. مردم چاره‌ای نداشتند جز اینکه روشی به کار گیرند تا آب باران و سیلاب‌ها را مهار کنند و به محل‌های مشخصی که درست کرده‌اند، هدایت شود، تا آب مصرفی خود را تأمین کنند و توشه‌ای باشد برای فصل‌های خشک و بدون باران.
روش‌های به کار رفته حاصل تجربه و سال‌ها همزیستی مردم با منطقه است که بر اساس دانش بومی و شناخت مردم از منطقه به وجود آمده، اینکه محل احداث سازه‌ها کجا باشد؟ نوع خاک زمین مورد استفاده چیست؟ آیا مناسب برای آبگیری است یا خیر؟ میزان نفوذپذیری یا نفوذناپذیری خاک و … . از طرفی مردم با کمترین امکانات و با استفاده از مصالحی که عموماً خاک و سنگ است این سازه‌ها را ایجاد می‌کردند، ابزار و ماشین‌آلات قدرتمندی برای این کار نداشتند. راهکارها و روش‌ها بر اساس دانش مردم محلی و با ابزارهایی مثل بیل و کلنگ و … انجام می‌شد و امکان زندگی و امرار معاش را در سازگاری هر چه بیشتر با طبیعتشان داده بود. هنوز سازه‌هایی همچون هوتک، دگار، دربند و خوشاب در مناطق مختلف ایران برای تأمین آب و گذران زندگی مردم مورد استفاده‌اند و هنوز هم با وجود پیشرفت‌های زیاد در زمینه‌ی علم و فناوری، مشکلات استفاده و بهره‌برداری از آب و البته خطر جانی هوتک برای مردم این منطقه پابرجاست! بخصوص در حال حاضر با افزایش جمعیت و افزایش نیاز به آب، خطرات و مشکلات افزایش پیدا کرده است. درحالیکه انتظار می‌رود حالا دیگر اوضاع فرق کرده باشد و دسترسی به آب و مشکلات استفاده از آب این سازه‌ها برطرف شده باشد!
بعد از خشکسالی‌های پی در پی آبگیری هوتک‌ها و بهره‌برداری از آن با همان روش‌های قدیمی انجام میشود. این درحالی است که این روش‌ها که حاصل ابتکار عمل مردمان منطقه است و هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، نیاز به بهبود دارند.
آیا پیشرفت علم و فناوری نباید به بهبود و رفع مشکلات این سازه‌ها کمک می‌کرد؟ تکنولوژی چطور میتوانست به کار گرفته شود؟
• تصویرها از خبرگزاری‌های ایران برداشته شده است.
شما نیز می‌توانید نقد و نظرهای خود را برای ایجاد فضای گفتوگو بنویسید.
در جنوب شرقی ایران زنانی هستن که هر روز کیلومترها راه می‌روند تا دبه‌های خود را پر از آب کنند و این بار سنگین را به خانه بیاورند. قصه پرغصه آب فقط تصویر خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها نیست و در لایه‌های زیرین این مشکل آسیب‌های اجتماعی متعددی بروز پیدا میکنند که کولبری آب تنها یکی از مصادیق آن است.
کولبران آب زنان و دخترانی هستند که کیلومترها راه می‌روند تا خانواده‌اشان بدون غذا و آب نماند. مطابق آخرین آمار وزارت نیرو حدود سه هزار روستا با جمعیت ۷۰۰ هزار نفری در سیستان و بلوچستان فاقد خطوط لوله کشی آب هستند و همچنان با تانکر به آنها آب رسانی میشود.
وزارت نیرو به ازای جمعیت ثبت شده هر روستا سهمیه‌ای رایگان در نظر گرفته است اما این سهمیه حتی کفاف آب شرب مردم روستا را هم نمی‌دهد و روستاییان مجبور میشوند که برای تامین آب مورد نیاز خود به هر تانکر اضافه پول بپردازند اما بخش زیادی از مردم روستاها در جنوب سیستان و بلوچستان توان پرداخت این هزینه‌ها را ندارند و زنان ناچار میشوند که برای تامین آب مورد نیاز خود دبه‌های آب را پس از پر کردن از رودخانه‌ها یا هوتک‌ها تا روستا حمل کنند.
زمانی که از مصادیق خشونت علیه زنان صحبت به میان می‌آید عده‌ای تنها معضلات زنان و دختران تحصیل کرده شهری را می‌بینند غافل از اینکه زنان بسیاری در روستاهای دور ایران شب‌ها با درد کمر و استخوان ناشی از حمل بار بسیار و کولبری روزانه آب سر به بالین می‌گذارند و وضعیت خشکسالی و تنش‌های آبی منطقه‌ای که در آن زندگی میکنند هم به حدی رسیده که حتی امید ندارند که روزی روی آسایش را ببینند. نکته اینجاست که موضوع کولبری آب تنها محدود به سیستان و دختران بلوچ نمیشود بلکه در روستاهای لرستان و چهار محال بختیاری و حتی گیلان نیز زنان و کودکان به واسطه تامین آب که از حداقل‌های نیاز بشری است مجبور است ساعت‌ها تلاش کند.نتیجه این تنش‌های آبی و رنجی که خانواده‌های روستایی تحمل میکنند؛ آنها را وادار به مهاجرت میکند. حال اینکه دولت مردان چه می کنند. نمی دانم سالهاست که دیگر به این موضوع فکر نمی کنم می اندیشم که من چیکار میتوانم بکنم
تجربیات سایر مناطق دنیا را برسی کردم دیدم فرق نمی کند در راجستان باشید یا در دشتیاری چابهار یا زلقی لرستان و چهارمحال یا روستای های هیرکانی گیلانی زنان و کودکان برای حمل اب دچار مشقت هستند. فن اوری ساده و کاربردی مخازن غلطان ای به روایت هندیها پاتتوون یا افریقایی ها هیپو میتواند مشکل حمل اب را تا حدود حل کند. امیدوارم صنایع تولید مخازن پلی اتیل کشور به عنوان یک مسولیت اجتماعی به تولید این مخازن برای عشایر و روستاییان همت گمارند.
مصیب شیرانی. انجمن حافظان طبیعت و محیط زیست ایران
برام سختە درک اینکە فیلم متعلق بە عصر تکنولوژی باشە پیشرفت علم و دستاورداش با این مناطق کاملا بیگانە ست
این درجە از محرومیت دلایل مختلفی میتونە داشتە باشە از فقر آگاهی و فرهنکی مردم گرفتە تا برنامە توسعە دولت برای مناطق محروم کە متاسفانە نگاە جامع و پایداری بە این مناطق نداشتە
توسعه به هر شکلی در سیستان وبلوچستان بر محیط زیست مقدم است. تامین آب آشامیدنی و بهداشتی بخشی عظیمی از جمعیت مناطق باهولات، دشتیاری و پلان بوسیله هوتگ اصلا زیبنده کشوری با پیشینه زیست بهداشتی هزار ساله نیست. البته تامین آب آشامیدنی و بهداشتی از اصول پایه ای توسعه پایدار و در راستای افزایش کیفیت زیستی و جزو فاکتورهای اصلی زیست پایدار است.
هوتگ ها علاوه بر سلامت زیستی، جان کودکان بخشی از ساکنان بلوچستان را هم تهدید میکند. کودکان روستاها در کنار هوتگ به گِل بازی مشغول میشوند که بدلیل عدم ایمن سازی و محوطه سازی اطراف هوتگ، سُر میخورن و در هوتگ ها که گاهی عمق آن به ۱۵ متر میرسد جانشان را از دست میدهند. یعنی مشکل حیاتی با چنین حوادثی به بحران تبدیل میشود. اینجاست که مطالبات مردم روستاها به ایمن سازی هوتگ تقلیل می یابد.
بحران تنها به غرق شدن کودکان ختم نمیشود. هوتگ هایی که بصورت طبیعی و با شرایط خاص جغرافیایی ایجاد شده و با رودخانه های فصلی مرتبط اند، تمساح پوزه کوتاه ایرانی[گاندو] را میزبانی میکنند که در مواردی دیده شده که این تمساح ها به کودکان حمله و باعث قطع شدن دست و پای چندین تن از کودکان شده اند. گرچه در صورت وجود نگاه ویژه اکوتوریسم همین هوتگ ها و گاندو میتوانست به اقتصاد مردم محلی کمک و آگاهی های فرهنگی و بهداشتی مناطق را افزایش دهد.
البته سیستان و بلوچستان و مشکلاتش را نمیتوان خیلی ساده نگاه کرد. نگاه فوق ویژه ای باید به این ناحیه شود بدلیل اینکه ناحیه مرزی سوق الجیشی جغرافیای منطقه است و مهمتر اینکه با افغانستان و پاکستانی هم مرز است که بیش از نیم قرن دچار ضعف امنیتی هستند. اگر بحث توسعه سیستان و بلوچستان خصوصا آب آشامیدنی، ریزگرد و درآمد پایدارش حل نشود باعث مهاجرت ساکنان خواهد شد. خالی شدن این ناحیه از ساکنان بحران امنیتی و تمامیت ارضی را برای آینده ایران به همراه خواهد داشت. خصوصا که با دو کشور ناپایدار افغانستان و پاکستان همسایه هستیم.
ساده ترین چیزی که احتمالا به ذهن عموم ما می رسد، هدایت آن آب ذخیره شده به مخازنی برای استفاده راحتتر است که فرآیندی مکانیکی به حساب می آید.
غیر از آن اگر آب باران در آن منطقه وجود دارد پس در آن اقلیم باید راهکارهایی متناسب برای ذخیره یا استفاده مجدد از منابع به شکلی مدرنتر تعریف کرد.
راستش نمی دانم جز این و ابراز تاسف بابت اینکه چرا هنوز روش های جدید به آنجا راه نیافته، چه کامنتی می شود گذاشت…..
بدون شک ظرفیت بی دلیل تولیدات فرهنگی- هنری رسانه و فضای مجازی به عنوان یکی از موثرترین و کارآمدترین ابزار آموزشی دنیای مدرن، میتواند به عنوان پل ارتباطی مردم به توسعه فرهنگ محیط زیستی کمک شایانی نماید. استفاده از ابزار‌های فرهنگی برای تغییر در رفتار و سبک زندگی غیرقابل انکار است. نکته قابل توجه این است که برای اینکه یک آموزه بصورت فرهنگ درآید، باید در یک فرآیند مستمر و پایدار نهادینه شود و تولید محتوا بصورت فیلم های کوتاه ترویجی بدون شک یکی از بهترین شیوه ها برای فرهنگ سازی و آگاه سازی مردم است.
در سفری که به چابهار داشتم تعداد زیادی هوتک و گودال که براي کشاورزي و آب دهي به احشام استفاده مي شد را مشاهده کردم و جالب بود که همه این هوتک ها داراي صاحب هستند و دیگر مردم نمیتوانند از آنها استفاده کنند. این روش از قدیم الایام در این منطقه مرسوم بوده و حتی اخلافات شدیدی در دوره های خشکسالی در این منطقه بر سر این هوتک ها رخ داده است.