چرا سدهای موقت فراموش شدند؟
با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی و کمبود آب در ایران، از گذشته‌های دور، در هر منطقه خاص جغرافیایی بنابر ضرورت یا نیاز، ساكنان آنجا نسبت به ایجاد سد، بند یا آبگیر اقدام می‌كرده‌اند تا نیازهای خود در زمینه آبیاری و آبرسانی را مرتفع سازند. در مناطقی نیز به‌خاطر پایین بودن سطح آب‌های رودخانه‌ها یا نیاز برای تغییر مسیر رود، سدسازی انجام می‌گرفته تا بتوانند سطح آب را بالا آورده و برای نیازهای كشاورزی و عمرانی از آن استفاده كنند.
هرچند ساخت سدهای دائمی و مقاوم در برابر طغیان رودخانه‌ها از حدود سدۀ ۵ ق.م شروع شده اما شاید اولین روش بهره‌برداری از آب رودخانه‌ها در آبیاری، استفاده از بند ساده‌ای بوده که با مواد و مصالحی مانند خار و خاشاك و سنگ و تنۀ درختان در جلو آب می‌ساختند تا سطح آب مدتی بیشتر بالا بماند و بیشتر از آن استفاده شود. سدهای موقتی که تا چند سال اخیر هم در برخی از مناطق مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفته است.
بررسی سدهای موقت و دلایل، شیوة ساخت و به‌کارگیري آن‌ها نشان می‌دهد ساخت این نوع از سدها که بر اساس دانش بومی مردمان مناطق مختلف بوده و هیچ کارشناس و غریبه‌اي در فرایند ساخت آن دخالت نداشته است، در قالب یک همیاری جمعی انجام می‌شده و سد کاملاً از موادي طبیعی ساخته می‌شد که در کنار آب‌بند قابل تهیه بودند. هیچ هزینة اضافی در ساخت سد صرف نمی‌شد و سد به‌خوبی نیازهاي کشاورزان برای تأمین آب در بهار و تابستان را برآورده می‌کرد و بدون اینکه آب روستاهاي پایین‌تر را قطع کند آب در مسیر اصلی رودخانه در جریان بود و تنها فشار آن به نسبت سابق کم‌تر می‌شد. در این مدت ماهیان وآبزیان زنده می‌ماندند و ساحل رودخانه فرصت رشدونمو به درختان طبیعی را می‌داد.
این سد کوچک‌ترین آلودگی ایجاد نمی‌کرد و در فصل پاییز، با جاري شدن سیلاب‌ها تخریب می‌شد و از مسیر رودخانه کنار می‌رفت.
اما امروزه وقتی از سد و سدسازی صحبت به میان می‌آید بیش از هرچیزی پیامدهای زیست‌محیطی آن به ذهن می‌آید. سدهای که براساس تکنولوژهای پیشرفته ساخته می‌شوند اگرچه تأمين‌کننده آب كشاورزى و برق هستند اما معایب آن به مراتب بیشتر است. يكى از آثار منفى ايجاد سد در کشور ایران اسراف در استفاده از آب در كشاورزى، زه‌دار شدن وشوري اراضي و نابودى محيط طبيعى زيست‌گونه‌هاى گياهى و جانورى است.
به هر حال سدها یکی پس از دیگری ساخته می‌شوند و یکی پس از دیگری مشکلات و معضلات و صدماتشان به محیط‌زیست نمایان می‌شود.
• تصاویر از خبرگزاری های ایران برداشته شده است.
شما نیز می‌توانید نقد و نظرهای خود را برای ایجاد فضای گفتوگو بنویسید.
این یادداشت بسیار عالی بود. استفاده از آب رودخانه برای کشاورزی بدون اینکه حق و حقوق پایین دست پایمال شود در واقع احترام به سیستم گردش خون این سرزمین است.