آب یا ماسه؟

برای شناختن بیشترِ چگونگی رخ دادن سراب شاید باید «دیدن» را بررسی کنیم. همگی تجربه داریم که در اتاقی تاریک چیزی نمی‌بینیم ولی اگر چراغی روشن شود به جز خود چراغ، باقی وسایل موجود در اتاق را هم می‌بینیم. در واقع نوری که از چشمه‌ی نور (چراغ) به اجسام مختلف می‌خورد بازتابیده می‌شود و اگر به چشم ما برسد ما آن جسم را می‌بینیم. دستگاه بینایی ما مسیر نوری که به چشممان می‌رسد را دنبال می‌کند تا محل جسم را تعیین کند. همین فرایند دیدن گاه باعث می‌شود مسیر نوری را دنبال کنیم و چیزی را در جایی یا به شکلی ببینیم که در واقع وجود ندارد.
اگر کنار دریاچه‌ای باشیم تصویر مناظر اطراف را در آب می‌بینیم. سطح آب مانند آینه نوری را که به آب می‌خورد بر می‌گرداند و به چشم ما می‌رساند. به این ترتیب هم پرتوهای مستقیم از مناظر به چشم ما می‌رسند و هم پرتوهای بازتابیده از سطح آب. هم خود منظره را می‌بینیم و هم تصویر آن را در آب. تجربه‌ی دیگر، دیدن جسمی است که پشت لیوان آبی قرار دارد. از پشت لیوان آب، تصویر جسم کج و معوج دیده می‌شود. نوری که از جسم به سمت ما می‌آید از داخل آب رد می‌شود. بسته به اینکه نور از چه محیطی عبور کند سرعت حرکت آن تغییر می‌کند و در نتیجه انگار مسیر نور می‌شکند و نور تغییر مسیر می‌دهد و ما این تغییر را به صورت تغییر در شکل جسم می‌بینیم.