آشپزی با امواج
«مایکروفرها» دستگاه‌هایی برای آشپزی و گرم کردن غذا هستند. برای آشپزی با این دستگاه‌ها غذا را در محفظه‌ی فلزیِ آن می‌گذاریم و دستگاه را روشن می‌کنیم. ظرف غذا می‌چرخد و غذا بعد از مدت کوتاهی گرم می‌شود یا می‌پزد. نه شعله‌ای در محفظه وجود دارد و نه جایی از دستگاه گرم می‌شود. در راهنمای استفاده از مایکروفرها عموماً نوشته شده است برای بهتر گرم شدن غذا یا کامل پختن، غذا باید آب داشته باشد و بعد از کمی پختن باید ظرف را بیرون بیاوریم و غذا را کمی هم بزنیم. هم‌چنین نوشته شده است که از ظرف‌های فلزی برای گذاشتن غذا داخل اجاق استفاده نکنید. همه‌ی اینها کنار هم باعث می‌شود که چگونگی کارکرد این دستگاه‌ها شگفت‌انگیز به نظر برسد و سؤال‌هایی را به ذهن بیاورد. مایکروفرها چطور بدون گرمای مستقیم غذا را گرم می‌کنند؟ چه می‌شود که گاهی بعد از گرم کردن با این فِرها بخشی از غذا داغ و بخشی از آن سرد است؟ چرا اگر مثلاً نمک یا بیکینگ‌پودر داخل این اجاق‌ها بگذاریم اصلاً گرم نمی‌شود ولی غذا گرم می‌شود؟
این فِرها به جای استفاده از گرمای حاصل از سوختن گاز در تنورها و اجاق گازها یا گرمای سطح داغ شده در اجاق‌های برقی، از امواج ریزموج برای گرم کردن غذا استفاده می‌کنند. در اجاق‌‌گازهای معمولی گرما به ظرف و بعد به غذای داخل آن منتقل می‌شود و غذا با این گرما می‌پزد. اما در مایکروفرها فرایند دیگری رخ می‌دهد و امواج‌اند که مسبّب گرم شدن غذا هستند.
مایکروفر نمونه‌‌ای از کاربرد روزمره‌ی امواج الکترومغناطیسی در زندگی ما است. این امواج با خود انرژی حمل می‌کنند و انواع مختلفی دارند مثل پرتوی ایکس، ماورای بنفش، نور مرئی، فروسرخ، ریزموج و امواج رادیویی. بخش آشنای این امواج برای ما نور مرئی است که با چشم آن را دریافت می‌کنیم و با کمک آن دنیای اطرافمان را می‌بینیم. دستگاه کنترل از راه دور تلویزیون و دزدگیر ماشین، دستگاه موبایل و ارتباطات ماهواره‌‌ای و دستگاه تصویربرداری پرتوی ایکس در رادیولوژی‌ها همگی با انواع مختلفی از این امواج کار می‌کنند. یکی از این امواج، امواج مایکروویو یا ریزموج است. فرستند‌ه‌های رادیویی و تلویزیونی نیز با این امواج کار می‌کنند. ایده‌ی ساخت فِر‌های ریزموج یا مایکروفرها در این بوده است که از امواج ریزموج استفاده کنند و انرژی این امواج را به انرژی گرمایی تبدیل کنند.
اجاقی با امواج ریزموج
وقتی آب را روی شعله گرم کنیم مولکول‌های انرژی گرمایی را از شعله می‌گیرند و به حرکت در می‌آیند ولی در مایکروفرها مولکول‌ها با کمک امواج به حرکت در می‌آیند و آب گرم می‌شود. برای ساخت مایکروفرها به این موضوع توجه شده است که در بیشتر مواد غذایی آب وجود دارد. مولکول‌های آب دوقطبی‌اند یعنی بار الکتریکی منفیِ مولکول آب در یک طرف و بارهای مثبت آن در طرف دیگر آن است. در این دستگاه‌ها بخشی وجود دارد که امواج ریزموج تولید می‌کند و این امواج به مرکز محفظه تابیده می‌شود که ظرف غذا در آن قرار دارد. نوع امواج ریزموج تولید شده در مایکروفرها طوری است که این امواج جذب مولکول‌های آب می‌شوند و به دلیل خاصیت دوقطبی مولکول‌های آب، آنها را به حرکت در می‌آورد. این حرکت مولکول‌ها باعث گرم شدن آنها می‌شود. باقی داستان مشخص است. وقتی آب درون غذا گرم و گرم‌تر و حتی داغ شود، این انرژی گرمایی را به مواد اطراف خود می‌دهد و غذا کم‌کم گرم می‌شود و می‌پزد. برای همین گفته می‌شود در میانه‌ی پخت غذا با این فِرها غذا را خارج کنید و کمی هم بزنید و دوباره در فِر بگذارید زیرا ممکن است بخشی از غذا آب بیشتری داشته باشد و خیلی داغ شده باشد و بخشی از آن سرد مانده باشد. اگر درون ماده‌ی غذایی آب نباشد این اتفاق نمی‌افتد و غذا گرم نمی‌شود مثل نمک که اگر به تنهایی در مایکروفر بگذاریم گرم نمی‌شود. دیواره‌های مایکروفرها را فلزی می‌سازند و حتی شیشه‌ی درِ این فِرها نیز لایه‌ای از توری فلزی در خود دارند. علت استفاده از فلز این است که فلزها امواج الکترومغناطیسی را برمی‌گردانند و به این ترتیب امواج از دستگاه خارج نمی‌شوند و بر روی غذا تابیده می‌شوند. معمولاً توصیه می‌شود از ظرف فلزی برای گرم کردن غذا در این اجاق‌ها استفاده نشود، زیرا ظرف امواج را برمی‌گرداند و می‌تواند به دستگاه آسیب بزند.
تجربه کنید: یخ در مایکروفر!
برای تجربه‌ی اینکه چقدر وجود داشتن آب برای کارکرد مایکروفر مهم است آزمایشی بکنید: یک ظرف یخ را از فریزر خارج کنید و بدون اینکه بخشی از یخ آن آب شود در مایکروفر بگذارید و ببینید چه می‌شود؟ خیلی طول می‌کشد تا آب شود. زیرا مولکول‌های آب در یخ با پیوند بین مولکولی به یکدیگر به شدت مقید شده‌اند و حرکت نمی‌کنند. در نتیجه، امواج ریزموج نمی‌توانند آنها را به حرکت درآورند ولی اگر مدتی بگذرد و مقدار خیلی کمی هم از یخ آب شود ناگهان همین مقدار کم آب با امواج ریزموج داغ می‌شود و باقی یخ را نیز آب می‌کند.
پخت غذا با مایکروفرها حاشیه‌هایی هم در رسانه‌های مختلف دارد که شاید شنیده باشید. بعضی می‌گویند چون در این دستگاه‌ها غذا با امواج می‌پزد پس کار با آنها خطرناک است یا سرطان‌زاست زیرا ترکیبات غذا را تغییر می‌دهند. ولی امواج ریزموج فقط می‌توانند مولکول‌ها را بچرخانند و آن‌قدر انرژی ندارند که مولکول‌ها و عناصر سازنده‌شان را تغییر بدهند، پس بدون نگرانی غذای خود را در این اجاق‌ها گرم کنید. البته یکی از مشخصات مهم این دستگاه‌ها این است که باید طوری ساخته شده باشند که امواج از آنها خارج نشود زیرا این امواج به هر محیطی وارد شوند که آب دارد می‌توانند آب را گرم کنند، حتی اگر آب در میان بافتهای بدن ما باشد. شاید اگر از سالم بودن بدنه‌ی دستگاهتان مطمئن نیستید بهتر است موقع پخت غذا با مایکروفر دور از آن بایستید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!