کولکافیس
عکس از قربانعلی حاجیآبادی، سایت پرندهنگری ایرانیان
روایت زیستی
چرخریسک سرآبی پرندهای جنگلی با جثهای کوچک، جسور و چابک و با صدایی شاد است. علاوه بر جنگل در کنار تالابها هم زندگی میکنند. گونههای مختلفی از آن در سراسر جهان وجود دارد اما این پرندهی زیبا در شمال ایران دارای بالهایی به رنگ آبی و شکمی زرد رنگ است. این چرخریسکها نسبت به سرما مقاوماند اما نسبت به گرسنگی حساسند. معمولاً در شکاف و سوراخ درختها لانه میسازند. به علت ماهیچههای خاصی که دارند میتوانند وارونه آویزان شوند. عمدهی غذای آنها حشرات یا تخم حشرات است ولی گاهی در زمستان از دانه و میوهها هم تغذیه میکنند. تولید صدا در پرندگان علاوه بر آهنگ مناسب، وسیلهای برای ارتباط اجتماعی و تقویت پیوند بین آنهاست. پرندهی نر با آواز خوش، پرندهی ماده را جذب میکند. حتی نرها با همین روش رقبای خود را از میدان به در میکنند. اوایل اردیبهشت زمان زاد و ولدشان است و معمولاً بین ۷ تا ۱۶ تخم میگذارند و پس از ۱۳ تا ۱۴ روز بعد هم جوجهها از تخم بیرون میآیند.
روایت فرهنگی
این پرندهی زیبا در نقاط مختلف ایران اسامی مختلفی دارد، مثلاً در مازندران آن را پیتمغز (نادان) و در گیلان آن را با اسامی کولکاپیس یا کولکافیس می شناسند و معتقدند که بلبل ۷ تخم میگذارد که ۶ تای آنها بلبل و یکی کولکافیس به دنیا میآیند، از این رو به کسی که در جمعی سازِ مخالف میزند کولکافیس میگویند. همچنین به آدمهای بیعرضه و ولنگار و بیپول هم لقب کولکافیس میدهند.
در زمانهای دور برخی معتقدند بودند که دشمنان یکی از پیامبران به دنبالش بودند و او در شکاف درختی پنهان شده بوده و این پرنده با پرواز و نغمهخوانی بر فراز آن درخت باعث کشف مخفیگاهش شد، پس خائن است. مردم هر وقت این پرنده را میگرفتند آتش میزدند؛ امروزه این سنت منسوخ شده است.
شنیدن صدای پرنده
منابع
شما نیز میتوانید در این فعالیت مشارکت داشته باشید و روایتهای فرهنگی محلیتان را به صورت عکس، فایل صوتی، متنی یا فیلم ارسال کنید تا در کنار دیگر موارد قرار بگیرد.