سیستم ایمنی چطور کار میکند؟
این روزها در جدال با ویروس كرونا از اهمیت تقویت سیستم ایمنی زیاد میشنویم و میدانیم كه سیستم ایمنی از بدن ما در برابر میکروبها (مثل ویروسها، باکتریها، قارچهای بیماریزا و …) محافظت میکند. جالب است بدانید که بخشهایی از سیستم ایمنی حافظه دارد و میتواند میکروبهایی را که قبلاً با آنها مبارزه کرده است، بشناسد. واکسنها که نوعی میکروب ضعیفشدهاند از همین ویژگی مفید سیستم ایمنی استفاده میکنند تا ما را در برابر بیماریها مقاوم کنند.
وقتی که میکروبی به بدن نزدیک میشود، سدهای دفاعی مختلفی مثل پوست، مخاط بینی، بزاق دهان، اشک چشم، اسید معده و … در برابر آن قرار میگیرند تا مانع از نفوذ میکروب شوند یا آن را از بین ببرند. اما عملکردهای دفاعی یا همان سیستم ایمنی ما بخشهای دیگری هم دارد که همه با هم کار میکنند تا در برابر بیماریها از ما محافظت کنند. اجزای اصلی سیستم ایمنی بدن ما اینها هستند: مجموعهای از سلولها و پروتئینهای مختلف که با میکروبها مبارزه میکنند (مثل گلبولهای سفید و آنتیبادیها)، بخشهایی از بدن که این سلولها را تولید میکنند (مغز استخوان و غده تیموس)، بعضی بخشهای بدن که این سلولها را ذخیره میکنند (مثل لوزهها، گرههای لنفی و طحال) و بخشهایی که این سلولها را انتقال میدهند (رگهای لنفی).
گلبولهای سفید: بازیگران اصلی
گلبولهای سفید مهمترین نقش را در سیستم ایمنی به عهده دارند. گلبولهای سفید انواع مختلفی دارند و به شیوههای متفاوتی با میکروبها مبارزه میکنند. برخی انواع گلبولهای سفید میکروبها را به داخل خود میکِشند و از بین میبرند و برخی از آنها مواد شیمیایی خاصی مثل «هیستامین» آزاد میکنند که رگهای خونی را گشاد میکند تا گلبولهای سفیدِ بیشتری از خون وارد بافتهای آلوده به میکروب شود. این نوع گلبولهای سفید بعد از آلوده شدنِ بدن بهسرعت وارد عمل میشوند و مجموعه عملکردهایشان بخشی از پاسخ ایمنی ذاتی را تشکیل میدهد.
میکروبهای فراموشنشدنی!
تا اینجا با روشهایی آشنا شدیم که سیستم ایمنی برای همهی میکروبها بهطور یکسان به کار میبرد. اما سیستم ایمنی ما قابلیتهای بیشتری هم دارد. چند روز پس از آلوده شدن به میکروب، پاسخ ایمنی دیگری در بدن شروع میشود که پاسخ ایمنی تطبیقی نامیده میشود. گاهی از نامهایی مثل پاسخ ایمنی «اکتسابی» یا «اختصاصی» هم برای این شیوه دفاعی بدن استفاده میشود. پاسخ ایمنی تطبیقی دو ویژگی مهم دارد: یکی فرق گذاشتن بین میکروبهای مختلف، یعنی اختصاصی بودنِ آن پاسخ ایمنی و دیگری ایجاد پاسخی شدیدتر در هنگام آلوده شدنِ دوباره و چندباره به همان میکروب، یعنی داشتن حافظه برای ایمنی.
لنفوسیتها: جنگجویان باهوش
در ایمنی تطبیقی نوع خاصی از گلبولهای سفید به نام لنفوسیتها شرکت میکنند. لنفوسیتها براساس عملکردشان به دو دسته اصلی لنفوسیت بی (یا B cell) و لنفوسیت تی (یا T cell) تقسیم میشوند. هر لنفوسیت بی روی سطح خارجیاش گیرندههای ویژهای دارد که میتوانند نوع خاصی از میکروبها را شناسایی کنند. وقتی که میکروب به این روش شناسایی شد، لنفوسیت فعال میشود و پروتئینهایی بهنام آنتیبادی تولید میکند که به میکروبهای شناساییشده متصل میشوند و آنها را نشانهگذاری میکنند تا گلبولهای سفیدِ دیگر آنها را از بین ببرند.
لنفوسیتهای تی سلولها و بافتهای آلوده به میکروب را شناسایی و نابود میکنند، یا آنکه به فعال شدن لنفوسیتهای بی کمک میکنند. تعدادی از لنفوسیتهای نوع بی و تی هم تبدیل به سلولهای حافظهی سیستم ایمنی میشود تا اگر همان میکروب دوباره وارد بدن شد آن را شناسایی کنند و سیستم ایمنی با سرعت و شدت بیشتری فعال شود.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!