بدن ما تابش میکند؟
منبع تصویر: NASA/JPL
بله بدن ما به اطراف تابش میکند و این تابش انرژی دارد ولی این موضوع اتفاق عجیبی نیست. فنجان چای هم تابش میکند، هوای گرم بالای بخاری یا شوفاژ هم تابش میکند، کتاب و بشقاب و در و دیوار و کلاً همهی وسایل اطراف شما تابش میکنند. در یک سال و نیم گذشته که جهان درگیر همهگیری بیماری کووید ۱۹ بوده است بارها دیدهایم برای اندازهگیری دمای بدن از دماسنجهایی استفاده میشود که در فاصلهای از پیشانی ما قرار میگیرند و دمای بدن را نشان میدهند. این دماسنجها پرتوهای تابیده از بدن ما را اندازه میگیرند. کافی است این نوع دماسنجها را کنار بدن گربه یا کنار فنجان چای بگیرید و ببینید که دمای آنها را هم نشان میدهند. این دماسنجها برای محدودهی مشخصی از دما کار میکنند، پس مراقب باشید این دماسنجها را کنار بخار آب جوش نگیرید شاید دستگاه شما آسیب ببیند.
دماسنجهایی که برای اندازهگیری دمای بدن بهکار میروند در واقع تابش فروسرخ که از بدن به اطراف تابیده میشود را اندازه میگیرند و با آن دمای بدن را تخمین میزنند. هر جسمی در شرایط مختلف به اطراف امواجی تابش میکند که امواج الکترومغناطیسی نامیده میشوند. این امواج بخشهای مختلفی دارند مثل نور مرئی، ماورای بنفش، فروسرخ، پرتوی ایکس و امواج رادیویی، بخشهای آشنای این امواج برای ما نور مرئی و شاید امواج رادیویی اند. نوع امواج الکترومغناطیسی که هر جسم تابش میکند به دمای آن وابسته است. در دماهایی که در اطرافمان با آنها سر و کار داریم عمدهی تابش بهشکل فروسرخ است. در دماهای زیاد مثل آتش یا خورشید بیشتر تابش به شکل نور مرئی است. منابع تولید امواج الکترومغناطیسی در عالم بسیار بیشتر و متنوعتر از ابزارهاییاند که در زندگی به کار میبریم. از خوشههای کهکشانی و ستارهها تا ابعاد کوچکی مثل اتمها و مولکولها همه میتوانند موج الکترومغناطیسی تولید کنند.
سنجش دمای بدن با دماسنج فروسرخ (منبع تصویر: تسنیم)
عدهای از دانستن اینکه بدن تابش میکند تعجب میکنند و شاید حتی دربارهاش داستانسرایی هم بکنند. واقعیت این است که بدن ما انسانها خیلی خاص نیست، بدن همهی جانواران و اجسام اطراف ما همگی تابش میکنند ولی چشم ما به این تابش حساس نیست و آن را دریافت نمیکند. البته دستگاههایی ساخته شدهاند که این تابش را اندازه میگیرند مانند این دماسنجها. روشهایی هم وجود دارد تا کاری کنیم که تابش فروسرخ با چشم دیده شود. مثلاً با کمک یک دستگاه که تابش فروسرخ را آشکار میکند تابش فروسرخی که از نقاط مختلف بدنهی یک فنجان چای دریافت میشود را اندازهگیری میکنند و بعد هر دما را با یک رنگ مشخص روی تصویر فنجان نشان میدهند. مثلاً نقاط داغتر که تابش بیشتری دارد را با رنگ زرد و نقاط سردتر را با رنگ آبی یا بنفش نشان میدهند. امروزه بر این اساس دوربینهای فروسرخ نیز ساخته شدهاند که میتوانید با آنها از تابش فروسرخ اجسام اطراف و منظرهها عکس بگیرید.
تصویر فروسرخ از لیوان چای داغ (منبع تصویر: flickr.com)
همین کار را میتوان با بدن انسان انجام داد و چنین تصویرهایی را از بدن انسان ساخت. دمای نقاط مختلف بدن با هم فرق دارند. حتماً حس کردهاید که دمای زیر بغل یا زیر گردن بیشتر از دمای بازوها یا پاهاست. میشود به همان روشی که برای فنجان گفتیم تصویری از تابش بدن ساخت. بعضیها با دانستن این اطلاعات دربارهی تابش بدن شعبدهبازی میکنند. مثلاً دست شما را با کیسهای میپوشانند و بعد با دیدن تصویر فروسرخ میگویند دست شما درچه حالتی است. البته شاید به شما نگویند که از دوربین فروسرخ استفاده میکنند و بگویند انرژی بدنتان را دریافت کردم و اگر کسی از وجود تابش فروسرخ بیخبر باشد متحیر میشود.
تصویر سمت چپ: تصویری معمولی که با نور مرئی از یک انسان گرفته شده است که دستهای او با کیسهای پوشانده شده است. (منبع: Wikimedia Commons)
تصویر سمت راست: تصویری از تابش فروسرخ بدن یک انسان و لباسهای او که با دوربین فروسرخ گرفته شده است. سر این فرد دمای بالاتری دارد و با رنگ زرد مشخص شده است، دست دمای کمتری دارد و با رنگ سورمهای نشان داده شده است. ستون سمت راستِ تصویر نشان میدهد که هر رنگ مربوط به چه دمایی است. بالاترین دما که با رنگ زرد نشان داده شده است دمای در حدود ۳۴ درجهی سانتیگراد یا ۹۳/۴ درجهی فارنهایت است و پایینترن دما با رنگ سورمهای دمای در حدود ۲۳ درجهی سانتیگرد یا ۷۳/۶ درجهی فارنهایت را نشان میدهد. (منبع: Wikimedia Commons)
واقعیت این است که دماسنجهایی که دربارهشان گفتیم تنها وسایلی نیستند که امواج الکترومغناطیسی را دریافت میکنند. امروزه وسایل متنوع و متعدد دیگری هم ساخته شدهاند که در زندگی ما نقش مهمی دارند و با این امواج کار میکنند: رادیوها، آنتنهای تلویزیونی، کنترلهای از راه دور تلویزیون و وسایل دیگر برقی، کنترل از راه دورِ دزدگیرهای خودروها، تلفنهای همراه، گیرندههای ماهوارهها و بسیاری وسایل دیگر. همهی این وسیلهها یا موج الکترومغناطیسی میفرستند و یا دریافت میکنند. یکی از آشناترین بخشهای امواج الکترومغناطیسی برای ما انسانها نور است چون گیرندههای این موج در بدن ما وجود دارد. چشمها این بخش از موج الکترومغناطیسی را که از اجسام مختلف به اطراف بازتابیده میشود دریافت میکنند و ما آن اجسام را میبینیم. اما امواج الکترومغناطیسی بخشهای دیگر نیز دارند که بدن ما گیرندهی مناسب برای دریافت آنها را ندارد. انسان با ساختن وسیلههای مختلفی امکان دریافت و تولید این امواج را فراهم کرده است و آنها را بهکار گرفته است، مثلاً دستگاه کنترل از راه دورِ تلویزیونهای ما امواج فروسرخ به تلویزیون میفرستد و تلویزیون آن را دریافت میکند ولی ما این امواج را نمیبینیم. برای تصویربرداری از استخوانهای بدن از یکی دیگر از انواع امواج الکترومغناطیس به نام پرتوی ایکس استفاده میکنند ولی ما این پرتوها را با چشم نمیبینیم. آنتن رادیوی ما امواج رادیویی را از فرستندهی رادیویی دریافت میکند ولی ما این امواج را هم نمیبینیم. نوع دیگر امواج الکترومغناطیسی امواج فرابنفش است که در تابش خورشید وجود دارد، بخش عمدهی آن در جوَ زمین جذب میشود و به ما نمیرسد اما بخش کمی از آن به زمین میرسد و در صورتی که زیاد در معرض تابش آفتاب باشیم باعث آسیب پوست میشود، البته این امواج را هم با چشم نمیبینیم.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!